Karta Zdrowia Psychicznego stanowiąca zbiór zasad prawidłowego funkcjonowania psychiki człowieka wytycza ogólny kierunek promocji zdrowia psychicznego.
I. Zdrowie psychiczne należy - zgodnie ze współczesnym stanem nauki - ujmować w sposób dynamiczny i stopniowany, w ścisłym powiązaniu z wartościami, do realizacji których człowiek dąży w określonym środowisku fizycznym i psychospołecznym. W ten sposób rozumiane zdrowie psychiczne zawiera w sobie oczywisty aspekt moralny.
Określony stopień zdrowia psychicznego, zarówno ujemny, jak i dodatni, stanowi rezultat zachodzącego w człowieku długotrwałego procesu będącego bądź regresem, bądź rozwojem zmierzającym do realizacji niezbędnej podstawy rozumnego istnienia: poczucia sensu życia opartego na coraz głębszym pojmowaniu wartości transcendentnych i społecznych.
II. Higiena psychiczna - jeśli traktowana jest dynamicznie - to działanie, które wyraża się w dążeniu do osiągnięcia najlepszego w danych warunkach stanu zdrowia psychicznego i do ochrony tego zdrowia. Higiena psychiczna zawiera w sobie tym samym dążenie do osiągnięcia sprawności niezbędnych dla ochrony i rozwoju zdrowia psychicznego: dotyczy to przede wszystkim możliwie obiektywnego stosunku do siebie samego i braku zakłamania, a także życzliwości i szacunku dla ludzi oraz sprawności w przyjaznych kontaktach międzyludzkich i w pracy zawodowej. Dotyczy to również umiejętności pracy nad sobą i kształtowania w sobie odporności psychicznej. Higiena psychiczna uczy jak poznawać siebie i jak wykorzystać wiedzę o sobie do osiągania coraz wyższego poziomu zdrowia psychicznego.
III. Higiena psychiczna to także upowszechnianie stylu życia opartego przede wszystkim na prawdzie, a także na współdziałaniu oraz wyrozumiałości i przebaczaniu. Miast walki przy użyciu przemocy wprowadza prawo zgody i integracji - wewnętrznej i zewnętrznej.
IV. Higiena psychiczna - traktowana jako nauka, a zarazem jako konieczny wymiar szeroko pojmowanej filozofii życia jednostkowego i społecznego - wychodzi z założenia, że w człowieku istnieją bardzo daleko idące i dotychczas niewykorzystane możliwości rozwoju duchowego: ku dobru, tak natury transcendentnej, jak i ogólnospołecznej. Aktywizacja tych możliwości na różnych poziomach ludzkiego życia prowadzi do coraz pełniejszego zdrowia psychicznego oraz do ochrony tego zdrowia.
Aktywizacja możliwości rozwojowych człowieka w połączeniu z realizacją wartości wymienionych w punkcie II sprzeczna jest z wszelkiego rodzaju działaniami noszącymi znamiona entropii, tj. rozprzężenia bądź regresu psychicznego i duchowego, zarówno w dziedzinie życia indywidualnego, jak i społecznego. Stąd higiena psychiczna - wychodząc z założenia właściwie pojmowanej tolerancji i szacunku dla godności osoby ludzkiej - uważa tego rodzaju działania za niezgodne z dążeniem do zdrowia psychicznego i jego ochroną.
Dotyczy to również działań będących manipulacją ludzkimi uczuciami, umysłem i zachowaniami, prowadzonych za pomocą różnego rodzaju metod socjotechnicznych, w tym także źle używanych środków masowego przekazu.
V. Zagrożenia współczesnej cywilizacji niosą ze sobą degradację człowieka. Skutkiem nierozważnych działań człowieka jest utrata równowagi pomiędzy środowiskiem zewnętrznym a wewnętrznym jednostki. Dotyczy to również środowiska społecznego człowieka i sfery kontaktów międzyludzkich, w tym także relacji pomiędzy instytucjami społecznymi i państwowymi oraz ludźmi je reprezentującymi a jednostkami. Zdarza się, iż osoby piastujące odpowiedzialne stanowiska popełniają nadużycia, tracąc zaufanie społeczeństwa.
Dzieje się tak, gdyż osoby te z moralnego punktu widzenia pozostawiają wiele do życzenia. Prawo jako narzędzie regulacji stosunków międzyludzkich okazuje się nieskuteczne, gdyż dochodzi często do rozdźwięku pomiędzy tym, co legalne a tym, co moralne. Osoby wrażliwe i twórcze, uważane są zazwyczaj za jednostki życiowo niezaradne, spychane na margines życia społecznego i wykorzystywane przez ludzi pozbawionych norm moralnych i prawidłowo rozwiniętej sfery uczuciowości wyższej. W ostatnich latach daje się zauważyć wśród elity politycznej zrozumienie, iż bez zasad moralnych polityka często może przekroczyć linię oddzielającą ją od samowoli, a nawet przestępczości. Niezwykle istotne jest więc przyjęcie i realizowanie w praktyce hierarchii wartości uniwersalnych i nienaruszalnych, do których zaliczyć można prymat:
· osoby przed rzeczą,
· miłości przed sprawiedliwością,
· etyki przed techniką,
· prawa przed przemocą,
· służby przed prywatą.
VI. Realizacja wartości decydujących o zdrowiu psychicznym jest uwarunkowana w bardzo wysokim stopniu przez świadomość człowieka: zdawanie sobie sprawy ze swojej odpowiedzialności wobec innych ludzi i akceptacji samego siebie na danym etapie rozwoju.
A zatem higiena psychiczna to również dążenie do coraz wyższego stopnia świadomości i życia zgodnego z sumieniem. Zarówno teoria, jak i praktyka higieny psychicznej nie jest - w odróżnieniu od higieny fizycznej - we współczesnym świecie rozpowszechniona. Ludzie nie są skłonni do stosowania zasad higieny psychicznej, jeśli nie widzą bezpośrednich i bliskich zagrożeń. We współczesnym świecie ilość i różnorodność tych zagrożeń stwarza szczególne niebezpieczeństwo dla zdrowia psychicznego. Liczba osób zaburzonych lub chorych psychicznie gwałtownie wzrasta w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat.
Wzrost ten stanowi rezultat coraz szybciej rozwijającej się globalnej cywilizacji technologicznej: zwrócenie się głównie ku rzeczom sprzyja instrumentalnemu traktowaniu ludzi. Występuje przy tym nasilenie stopnia i zakresu przemocy oraz związanego z nią lęku, a także osłabienia ścisłych więzi międzyludzkich.
VII. Głównym zadaniem higieny psychicznej jest zatem rozpowszechnianie jej podstawowych zasad w szerokich kręgach społeczeństwa, zwłaszcza wśród młodzieży narażonej szczególnie na oddziaływanie mechanizmów hamujących rozwój człowieka. W celu wykonania tych zadań postuluje się:
· tworzenie zespołów badawczych, zajmujących się prawidłowym i harmonijnym rozwojem człowieka;
· opracowywanie i publikowanie podręczników zawierających dotychczasową wiedzę dotyczącą higieny psychicznej;
· racjonalne korzystanie ze środków masowego przekazu dla rozpowszechniania podstawowych zasad higieny psychicznej.
VIII. Istotnym zadaniem ruchu higieny psychicznej jest kształcenie według odpowiednio opracowanych programów następujących grup zawodowych:
· pracowników służby zdrowia,
· nauczycieli, wychowawców i duchowych,
· pedagogów i psychologów oraz pracowników resortu pracy i polityki socjalnej (służby socjalne),
· kadrę zawodową wojska,
· pracowników sądownictwa, służb penitencjarnych prokuratury i policji,
· działaczy organizacji społecznych, statutowo zobligowanych lub zainteresowanych ochroną zdrowia psychicznego.
IX. Konieczna jest stała współpraca wszystkich ludzi dobrej woli, profesjonalistów różnych dziedzin, władz, instytucji, ugrupowań politycznych i związków wyznaniowych - w celu upowszechnienia idei zdrowia psychicznego i zasad higieny psychicznej.
Jednym z istotnym zadań jest stworzenie klimatu społecznego, sprzyjającego rozwojowi zdrowia psychicznego, tak, aby obowiązek ochrony tego zdrowia spoczywał zarówno na rodzinie, szkole i placówce oświatowo-wychowawczej, jak też na zakładzie pracy, zakładzie opieki zdrowotnej, na przedstawicielstwach administracji państwowej i samorządu terytorialnego.
X. Założenia przedstawione w powyższych punktach Karty Zdrowia Psychicznego stanowią kontynuację i rozwinięcie myśli i dyrektyw zawartych w licznych programach i kartach dotychczas opracowanych w odniesieniu do różnych dziedzin życia. Są to:
1. Karta Praw Człowieka i Obywatela ONZ;
2. Konwencja ONZ o Prawach Dziecka;
3. Karta Helsińska Światowej Federacji Zdrowia Psychicznego;
4. Karta Praw Rodziny Stolicy Apostolskiej;
5. Karta Zdrowia Psychicznego 2000;
6. Program Oświatowy "Edukacja 2000";
7. Karta Zasad i Zadań Higieny Psychicznej prof. K. Dąbrowskiego.
Karta Zdrowia Psychicznego została przyjęta jednomyślnie na posiedzeniu Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Higieny Psychicznej w dn. 27 września 1994 r.